කැලණිය විශ්වවිද්‍යාලයේ සමාජ විද්‍යා අධ්‍යයන අංශයේ ජ්‍යෙෂ්ඨ කථිකාචාර්ය (අපරාධ විද්‍යාව) ආචාර්ය අනූෂා එදිරිසිංහ

• ළමා අපයෝජන පිළිබඳ දැනුම්වත් පිරිස ඉතා සීමිතයි
• ළමා අපයෝජනයකදී මවට චෝදනා කිරීම මම තරයේ ප්‍රතික්ෂේප කරනවා
• සමහර ළමා අපයෝජන හා ස්ත්‍රී දූෂණ වාර්තා වන්නේ නෑ
• ළමයින්ට කෲර ලෙස සැලකීමත් ළමා අපයෝජනයක්

ළමා අපයෝජන දිනෙන් දින ඉහළ යෑම බරපතළ සමාජ ප්‍රශ්නයක් බවට පත්ව තිබේ. විවිධ පාර්ශ්ව විසින් වරින්වර මේ සම්බන්ධව අවධානය යොමු කළ ද ළමා අපයෝජන වළක්වා ගැනීමේ විධිමත් ක්‍රමවේදයක අවශ්‍යතාව සහ ඒවා ප්‍රායෝගිකව ක්‍රියාත්මක වීමේ අවශ්‍යතාව දැඩිව පවතී. වර්තමාන සමාජයේ ළමා අපයෝජන වැඩිවීමට බලපාන හේතු, ඒ සඳහා වගකිවයුතු පාර්ශ්ව, නීතිමය තත්ත්වය සහ ළමයින්ගේ ආරක්ෂාව සලසා ගන්නේ කෙසේ ද යන්න පිළිබඳ කැලණිය විශ්වවිද්‍යාලයේ සමාජ විද්‍යා අධ්‍යයන අංශයේ ජ්‍යෙෂ්ඨ කථිකාචාර්ය, (අපරාධ විද්‍යාව) ආචාර්ය අනුෂා එදිරිසිංහ මහත්මිය සමඟ කළ සාකච්ඡාවකි මේ.

l ළමා අපචාර සහ ළමා අපයෝජනය යනු එකම දෙකක් ද ?

ළමා අපචාර ළමා අපයෝජන කියන්නේ දෙකක්. බොහෝ විට මාධ්‍ය වාර්තාකරුවන් විසින් මෙය එකක් ලෙස දැක්වීම වැ‍රැදියි. මුද්‍රිත මාධ්‍යවල දී වගේම, රූපවාහිනි මාධ්‍ය තුළත්, සැම විටම ළමයකු අපයෝජනයට ලක් වුණාම භාවිත කරන්නේ අපචාර කියන වචනයයි. ළමා අපචාර යනු ළමයින් විසින් කරන අපරාධ, වැරදිවලටයි. ළමා අපයෝජනය කියන්නේ වැඩිහිටියන් විසින් ළමයින්ට සිදු කරන කායික, මානසික, ලිංගික හිංසන හා නොසලකා හැරීම කියන එකයි. මේවා වාර්තාකරණයේදී වැදගත් වන පාරිභාෂිත පද ලෙස පෙන්වා දෙන්න පුළුවන්.

l ළමා අපයෝජන කාලෙන් කාලෙට යම් සිදුවීමකින් පස්සේ පමණක් කතා කරන, ඒත් බරපතළ ප්‍රශ්නයක් නේද?

අපි හැමදාම මේ ගැන කතා කරනවා. කාන්තා හා ළමා කටයුතු අමාත්‍යංශයේ කොටසක් මේ සඳහාම වෙන් කරල තිබෙනවා. ඒ වගේම ජාතික ළමා ආරක්ෂණ අධිකාරිය ද මේ පිළිබඳ සොයා බලනවා. මම දකින දෙයක් තමයි මේ ළමා අපයෝජන පිළිබඳ දැනුවත් පිරිස ඉතා සීමිතයි. දැනුවත් කිරීමේ වැඩසටහනකට පැමිණෙන්න කිව්වොත් හැමදාම එන පිරිසක් පමණයි සම්බන්ධ වෙන්නේ. ළමා අපයෝජන සම්බන්ධයෙන් දැනුවත් කිරීමේ වැඩසටහන් පොලිසිය මඟින් සිදු කරනවා. ආසියානු අපරාධ වැළැක්වීමේ සංගමය වන අපිත් ළමා අපයෝජන වැළැක්වීමේ වැඩසටහන් ක්‍රියාත්මක කරනවා. ළමයින් ජීවත් වන ප්‍රදේශය අනාරක්ෂිත නම්, දැනුවත් කිරීමේ වැඩසටහන්වලදී අපට වගකීමක් තියෙනවා ඒ පරිසරය ගැන දරුවන් දැනුවත් කිරීමට. බොහෝ වෙලාවට මේ අපයෝජන පිළිබඳව ජනතාව අවසාන වශයෙන් චෝදනා එල්ල කරන්නේ අම්මාට, ඒක වැරදියි. මවට චෝදනා එල්ල කිරීමෙන් පලක් නැහැ. එම අවස්ථාවලදී අපි චෝදනාව එල්ල කරන්න ඕන අපරාධය සිදු කළ අපරාධකරුටයි. ළමා අපයෝජනයකදී මවට චෝදනා කිරීම මම තරයේ ප්‍රතික්ෂේප කරනවා.

බොහෝ ප්‍රදේශවල දැනුවත් කිරීම වැඩසටහන් ක්‍රියාත්මක කරන්නේ අදාළ ප්‍රදේශයේ පොලිස් ස්ථානයයි. නමුත් දැනුවත් කිරීම ඔවුන්ට අදාළ රාජකාරියක් නොවේ. ඒ රාජකාරිය පැවරෙන්නේ ළමා රක්ෂණ අධිකාරිය හා කාන්තා කටයුතු අමාත්‍යාංශය, ප්‍රාදේශීය ලේකම් කාර්යාලවල ඉන්න නිලධාරීන්ටයි. පළමුව අනාරක්ෂිත දරුවන් සිටින තැන් හදුනාගන්න ඕනෑ ,ඒ ප්‍රදේශ, පවුල් හඳුනා ගන්න ඕනෑ. මේ සියලුම දෙනාගේ එකතුව, ප්‍රාදේශීය වශයෙන් සම්බන්ධතාවය, අනිවාර්යයෙන්ම තිබිය යුතුයි. කාන්තාවන්ට හා ළමයින්ට වන අපයෝජන වළක්වා ගන්න රජය පියවර ගත යුතුමයි.

l වර්තමානයේ ළමා අපයෝජන වාර්තා වෙන්නේ අතළොස්සක ප්‍රමාණයක්, ඒවත් ලිංගික අපයෝජන පමණයි, ඒ පිළිබඳ ඔබේ අදහස කුමක්ද?

ළමා අපයෝජන බොහොමයක් වාර්තා වන්නේ නැහැ. මේවා සැඟවුණු අපරාධ විදිහටයි හඳුන්වන්නේ. සිදු වන අපයෝජනවලින් වාර්තා වෙන්නේ 10%ක ප්‍රමාණයක් පමණයි. 1%ක් පමණ තමා අධිකරණයට ගිහින් අපරාධකරු බන්ධනාගාර ගත වන තැන දක්වා යන්නේ. 100% අපරාධ සිදු වුණත්, 90% මගින් හැලෙනවා. ඒවා වාර්තා කරන්නේ නැහැ. විවිධ හේතු සාධක නිසා සමහර ප්‍රදේශ ගත්තම ළමා අපයෝජන හා ස්ත්‍රී දූෂණ සිද්ධ වෙනවා. ඒවා වාර්තා කරන්නේ නෑ. මොකද ඒ දේ කරලා තියෙන්නේ ලේ ඥාතියෙක්. නැතිනම් දන්න කියන අයයි. ආරාධිතයින් කරන ලිංගික අපයෝජන අඩුයි. 2020දි ළමා අපයෝජන 50ක්ද, 2019දී අපයෝජන 34ක්ද, 2018දී අපයෝජන 24ක් ද වශයෙන් වාර්තා වෙලා තියෙනවා. (මූලාශ්‍රය ශ්‍රී ලංකා පොලිසිය කාර්ය සාධන වාර්තාව 2020) 2018 වසරට වඩා 2019 සහ 2020 වසරවලදී පියා සහ ලේ ඥාතීන් විසින් සිදු කළ ලිංගික අපයෝජන වැඩිවෙලා තිබෙනවා.

වයස අවුරුදු 16ත් 18ත් අතර 2018 වසරේ සිදුවීම් 71 වාර්තා වෙලා තියෙනවා, 2019 වසරේදී 72යි, 2020දී 51ක් වාර්තා වෙලා තිබෙනවා.

ලංකාවේ වයස අවුරුදු 16 කියන්නේ ලිංගික කැමැත්ත දෙන වයසයි. ලිංගික කැමැත්ත දෙන්න පුළුවන් වයසෙ කෙනෙක් හෝටලයක හිටියත්, පාක් එකක හිටියත් ඔවුන් අත්අඩංගුවට ගන්න බැහැ. අවුරුදු 16-18ත් අතර වයස්වල දරුවන් අපයෝජනයට ලක්වීම කොවිඩ් කාලයේදී අඩුවෙලා, අනිත් කාලයේ දී වැඩි වෙලා තිබෙනවා. වයස අවුරුදු 16ට අඩු ගැහැනු දරුවන් අපයෝජනය කැමැත්ත ඇතිව හෝ කැමැත්ත නොමැතිව වුණත් එය බරපතළ ලිංගික අපරාධයක්.

වයස අවුරුදු 16ට අඩු කැමැත්ත ඇතිව සිදු වූ අපයෝජන 2018 වසරේදී 1199ක්ද, 2019 වසරේදී 1185ක්ද, 2020දි 1290ක්ද වාර්තා වී තිබෙනවා.

ළමයින්ට කෲර ලෙස සැලකීම ද ළමා අපයෝජනයක් වෙනවා. ළමයින්ට ගහනවා, කන්න දෙන්නෙ නෑ, ළමයින්ව හිර කරල තියනවා, ළමයින්ව බැඳලා තියනවා. මේවා ළමා අපයෝජනයේ කොටස්.

l විශේෂයෙන් ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල විවිධ ආකාරයේ ළමා අපයෝජන බහුලව සිදුවෙනවා නේද? එයට හේතුව කුමක්ද?

වසර ගණනාවක් තිස්සේ ලංකාවේ ලිංගික අපරාධ වැඩිම පළාත සබරගමුව පළාතයි. කඳුකරයේ සිදුවීම් ඉතා අඩුයි. මගේ ස්ත්‍රී දූෂණ ගැන කරපු පරීක්ෂණයේ දී රත්නපුරයේ වැනි ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල ළමා අපයෝජනවලට ගොඩක් හේතුවෙලා තිබුණේ ලඳු කැලෑ බහුල වීම බව නිරීක්ෂණය කර ගැනීමට හැකි වුණා. අටලුගම සිදුවීමේදි, ඒ දැරිය රැගෙන ගිහින් තිබුණේත් ලඳු කැලෑවකටයි. ඒ වගේම මානා කැලෑ ද, කඩොලාන වගේ මඩ ගොහොරු සහිත කැලෑ ස්ථානවලට දරුවෝ බලහත්කාරයෙන් ඇදගෙන යන්න පුළුවන්. ඒක එක්තරා ආකාරයක පාරිසරික සාධකයක්. අපරාධ වැඩිවීමට හේතු වන විදිහට ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල අවකාශය හැදිලා තියනවා.

l ළමයින්ගේ ආරක්ෂාව සම්බන්ධයෙන් මව්පියන්ගේ නොසැලකිල්ල හා නොදැනුවත්භාවය ළමා අපයෝජනවලට සෘජුවම බලපාලා තියනවා නේද?

මාපියන්ගේ නොසැලකිල්ල කියන්නේම ළමා අපයෝජනයක්. ඒ නිසා මාපියන්ගේ දැනුවත්භාවය ඉතා වැදගත්. දැන් අපි බැලුවොත් ඕන කෙනෙක් ගාව ස්මාර්ට් ෆෝන් තියනවා. ඒවා මඟින් පුළුවන් ඩිජිටල් විදිහට මේක කරන්න. ළමා අපයෝජන වැළැක්වීමට තිබෙන ආයතන, යාන්ත්‍රණ කාර්‍යක්ෂම විය යුතුයි. ජාතික ළමාරක්ෂණ අධිකාරිය, කාන්තා හා ළමා කටයුතු අමාත්‍යාංශය හරහා මේ ළමා අපයෝජන වාර්තා කරන්න, දැනුවත් කරන්න ක්‍රමවේදයක් අවශ්‍යයි. ළඟ ගෙදරක ළමා අපයෝජනයක් සිදුවෙනවා නම් මට පුළුවන් වෙන්න ඕනෑ ඒක වාර්තා කරන්න. ඒ සඳහා මිනිසුන් දැනුවත් වෙලා තිබීම වැදගත්. තමාගේ දරුවා පමණක් නෙවෙයි, සමාජයේ ඉන්න දරුවෙක් දැක්කත්, කාගේ හරි දරුවෙක් දැක්කත් සොයා බලන්න පුරවැසියන් විදිහට අපට යුතුකමක් තිබෙනවා. මේ සඳහා මාපියන්ගේ අධ්‍යාපන මට්ටම හරි වැදගත්. මාපියන් සහ පවුලේ සාමාජිකයින් නිතරම දැනුවත් වෙලා ඉන්න ඕනෑ.

l ළමා අපයෝජන පිළිබඳව මාධ්‍ය වාර්තා කරන ආකාරය නිවැරදිද? මාධ්‍ය මඟින් ළමා අපයෝජන නිතර නිතර පෙන්වීම හරහා වැරදි මඟ පෙන්වීමක් ඇතිවිය හැකියිද?

මාධ්‍ය වාර්තාකරණයේදී සෑම මාධ්‍ය ආයතනයකටම තියනවා ආචාර ධර්ම පද්ධතියක්. නමුත් මම මෑතක සිට දකින්නේ ලිංගික අපරාධ වාර්තා කිරීමේදී හා ළමා අපයෝජන වාර්තා කිරීමේදී අස්දෙක වහලා පෙන්නනවා. ඇස් දෙක වහලා පෙන්නුවත් ඔවුන් හඳුනගන්න පුළුවන්. අපයෝජනයට ලක්වු දරුවන්ගේ පින්තූර පෙන්වන එක වැ‍රැදියි. අටලුගම සිදුවීමේදි ඒ දරුවාගේ මෘත ශරීරය විවෘතව පෙන්නුවෙ නැහැ. ඒක හොඳ දෙයක්. පිටරටවල ළමා අපයෝජනයකදි කිසි දෙයක් පෙන්වන්නේ නැහැ. වින්දිතයාගේ පැත්තෙන් ඒක පෙන්නන එක යෝග්‍ය නැහැ. සමහර සිදුවීම් ගත්තාම තව කෙනෙක්ට ඒ හරහා පෙලඹවීමක් ලැබෙන්නත් ඉඩ තියනවා. නිතර මාධ්‍ය මඟින් පෙන්වීම හරහා කෙනෙක් උත්තේජනයක් ලබන්නත් පුළුවන්. ඒ වගේම පුවත්පත් මාධ්‍යවල ළමා අපයෝජන වාර්තා කිරීමේදී ප්‍රශ්නයක් තියනවා. බොහෝ වෙලාවට ඒ ප්‍රශ්නය තියෙන්නේ සිංහල පුවත්පත්වලයි. සමහර පුවත්පත්වලට ලිපි ලිවීමේදි වචන භාවිත කරන්නේම නොගැළපෙන විදිහටයි. ඉංග්‍රීසි පුවත්පත්වල මෙම සිදුවීම් වාර්තා කිරීමේදී විද්‍යාත්මක ක්‍රම අනුගමනය කරනවා. දමිළ පුවත්පත්වල තියෙන්නේ අතරමැදි තත්ත්වයක්.

l ළමා අපයෝජන ඉහළ යෑම සඳහා මත්ද්‍රව්‍යවල බලපෑම කෙබඳුද?

මත්පැන් හා මත්ද්‍රව්‍ය තමා ලෝකයේ හැමතැනම ළමා අපයෝජනවලට බලපාලා තියෙන්නේ. පවුල් ආරවුල් ගත්තත්, කාම අපරාධ ගත්තත්, ළමා අපයෝජන ගත්තත් මේ සියල්ලටම හේතුවෙලා තියෙන්නෙ මත්පැන් හා මත්ද්‍රව්‍ය භාවිතයයි. ලෝකය පුරාම මත්ද්‍රව්‍යයන් එක්කම මෙය බද්ධ වෙලා තියෙනවා. මම කරපු පරීක්ෂණයේදී 42%ක් තිබුණේ මත්ද්‍රව්‍ය භාවිතයත්, ඉතිරි 58%ක් බලපාලා තියෙන්නෙ කාලය හා අවකාශයයි. මිනිසුන් මේ කියන මත්පැන් හා මත්ද්‍රව්‍ය නිදහසට කරුණක් විදියට යොදා ගන්නවා. එසේ කිරීමට ඉඩ නොදිය යුතුයි.

l අපයෝජනයට ලක්වූ වින්දිත දරුවකු නීතියේ පිළිසරණ සොයා යෑමේදී එම ආයතනවලදී හිංසනයට ලක්වෙනවා නේද?

ඒ සඳහා නවතම ක්‍රමවේද සකස් කර තිබෙනවා. ඇත්තටම දරුවකුගෙන් අපරාධය ගැන විමසීම නුසුදුසු ක්‍රියාවක්. වින්දිත දරුවකුගෙන් ඒ පිළිබඳ විමසන්න ගියොත් ඒක මානසික ප්‍රශ්නයක් වෙන්න පුළුවන්. එම දරුවාට කලන්තේ හැදෙන්න පුළුවන්, රෝහල්ගත කරන්න වෙන්න පුළුවන්, කුඩා දරුවන් නිසා ඔවුන් භීතියට පත් වෙන්න පුළුවන්. මේ නිසා ඔවුන්ට මානසික ආබාධ ඇති වෙන්න තියෙන ඉඩකඩ වැඩියි. යම්කිසි දරුවකුගෙන් සිදුවීම පිළිබඳ එක වරක් අහන්න පුළුවන්, නමුත් ඒ පිළිබඳ නැවත නැවත විමසන්න බැහැ. එහෙම අහන්න ගියොත් ළමයා මානසික පීඩනයකට ලක් වෙන්න පුළුවන්. එහෙම වුණොත් අනාගතයේදීම මානසික රෝගීන් බවට පත් වෙන්න පුළුවන්. මාධ්‍යවල, චිත්‍රපටවල මේවා නිතර නිතර පෙන්නනකොට ඒ දරුවෝ නැවත වින්දිතභාවයට පත්වෙනවා. ඒක දරුවන්ගේ මානසික සංවර්ධනයට බාධාවක්. මේ නිසා උසාවිය වැනි පරිශ්‍රවලට දරුවා ගෙන්වන්නේ නැතිව, ඔවුන්ගෙන් ගත් වීඩියෝ පටිගත කිරීම් හරහා නඩු ඉදිරියට කරගෙන යනවා. මේ තුළින් වින්දිත දරුවාට වන හිංසනය අවම කරගන්න පුළුවන් වෙලා තියනවා.

l ළමා අපයෝජන වළක්වා ගැනීම නීතියෙන් පමණක් කළ හැකිද?

නීතියෙන් පමණක් එය කරන්න බැහැ. මාපියන්ගේ වගකීම, පවුලේ අයගේ වගකීම, ගමේ වගකීම ඉටු කිරීම වැදගත්. ගමේ තියෙන ප්‍රජා කමිටු හරහා ලොකු වැඩ කොටසක් කරන්න පුළුවන්. දැනුවත් කිරීම පමණක් නොවෙයි, ගෘප් හදාගන්න පුළුවන්, ළමා සමාජ ඇති කරන්න පුළුවන්, ඒ හරහා ළමයින්ව දැනුවත් කරන්න පුළුවන්. ළමා අපයෝජනය කියන එක සමාජය හංගගෙන ඉන්නේ. ළමා අපයෝජනය කියන එක කුඩා වයසේ සිටම දරුවාට කියා දෙන්න ඕනෑ. පිරිමි දරුවන්ට මේක කියා දෙන්නේ නැහැ, නමුත් පිරිමි දරුවන්ටද ළමා අපයෝජනය ගැන කියා දෙන්න ඕනෑ. මෙම දැනුවත්භාවය පාසල් විෂය නිර්දේශය තුළ කතා කළ යුතු මාතෘකාවක්. අපරාධ යුක්ති පද්ධතිය තුළ නීතිපති දෙපාර්තමේන්තුව කාර්යක්ෂම වෙන්න ඕනෑ. ඉතා ඉක්මනින් නඩු පවරා චූදිතයන්ට දඬුවම් නියම කළ යුතුයි. බොහෝ දෙනකු දඬුවමට බයයි. මේ නිසා වෙනම අධිකරණයක් පිහිටුවා හෝ ළමා අපයෝජන නඩු ඉක්මනින්ම විමර්ශනය කර දඬුවම් දිය යුතුයි. මෙය නීතිය හරහා පමණක් කරන්න බැහැ, ඒ සඳහා සමාජය ද වෙනස් විය යුතුය. ළමයකුට තනියම කඩේට යන්න පුළුවන් තැනකට නැවත සමාජය එන්න ඕනෑ, එය සමාජය විසින්ම කළ යුතු දෙයක්.

l ලිංගික අපයෝජනයක් සිදු කර,එම දරුවා මරණයට පත් කළ වැරදිකරුවක වූ පුද්ගලයකුට දිය හැකි උපරිම දඬුවම කුමක්ද?

1975/1978 දණ්ඩ නීති සංග්‍රහ සංශෝධන පනත අනුව ලිංගික අපරාධ සදහා දඬුවම් ගැන සඳහන් වෙනවා. ඒවායේ දඬුවම් එකිනෙකට වෙනස්. සමහර සිදුවීම්වලට අවුරුදු 20ට නොඅඩු බරපතළ වැඩ සහිතව සිර දඩුවමක්ද, අවුරුදු 7කට නොඅඩු බරපතළ වැඩ සහිත සිර දඬුවමක් දීමේ හැකියාව තිබෙනවා. එපමණක් නොව වින්දිත දරුවාට වන්දියක් නියම කිරීමේ හැකියාවද අධිකරණයට තිබෙනවා. ලිංගික අපරාධවලදි මීට වඩා වෙනස් දඩුවම් තිබෙනවා. මෙහිදී ළමා අපයෝජන සිදු කළ බවට ඔප්පු වන පුද්ගලයන්ට ඒ උපරිම දණ්ඩනයක් දීමේ ක්‍රියාවලිය ,යාන්ත්‍රණය කාර්යක්ෂම වෙනවා නම් මේ අපරාධ අඩු කරගන්න පුළුවන්කම තියෙනවා. කෙනෙක් කරපු වරදට මාස දෙක, තුනක් ඇතුළතදී දඬුවම් දෙනවා නම් ඉතා වැදගත්. ඒ සඳහා වෙනම අධිකරණයක් පිහිටුවා හෝ දඬුවම් දීම කළ යුතුයි. අපරාධ යුක්ති පද්ධතියේ දඩුවම් ක්‍රියාත්මක කිරීමේ, උසාවියේ තීන්දු තීරණ දීමේදී කාර්යක්ෂමතාව තිබිය යුතුයි.

රුවන් පුෂ්ප කුමාර

සන්නිවේදන හා මාධ්‍ය ඒකකය

කැලණිය විශ්වවිද්‍යාලය

තෙල් පෝලිම්වල සිටින ජනතාව, උද්ඝෝෂකයන් හෘදයාබාධවලට ලක්ව මිය ගිය බව පසු ගිය දිනවල අපට නිරතුරුවම අසන්න ලැබිණි. තෙල් පෝලිම්වල රැඳී සිටීම, උද්ඝෝෂණවල නිරත වීම මඟින් හෘදයාබාධ ඇතිවේද? එසේ නැත් නම් හෘදයාබාධ ඇති වීමට බලපාන හේතු කාරණා මොනවාද? හෘදයාබාධ වළක්වා ගැනීමට ගත හැකි ක්‍රියාමාර්ග මොනවාද? මේ වන විට ශ්‍රී ලංකාවේ වැඩි පිරිසක් බෝ නොවන රෝගවලට ගොදුරු වන බව වාර්තා වන අතර, ඒ අය අතුරින් හෘදයාබාධවලට ලක් වන පිරිස සියයට විස්සකින් පමණ ඉහළ ගොස් ඇති බවද පසුගියදා සෞඛ්‍ය අංශ වාර්තා කළේය. මේ පිළිබඳ, කැලණිය විශ්වවිද්‍යාලයීය වෛද්‍ය පීඨයේ කායික රෝග පිළිබඳ විශේෂඥ වෛද්‍ය මහාචාර්ය චමිලා මෙත්තානන්ද මහත්මිය සමඟ ‘දිනමිණ’ කළ සාකච්ඡාවකි.

- විනාඩි පහකට අඩු පපුවේ වේදනාවක් හාට් ඇටෑක් වීමට ඇති ඉඩ අඩුයි
- ඖෂධ ගැනීමේදී වෛද්‍ය උපදෙස් හරියටම පිළිපැදිය යුතුයි
- නීරෝගි සෞඛ්‍ය රටාවකට හුරු වීම ප්‍රධානයි

පෝලිම්වල දිගින් දිගටම රැඳී සිටීමෙන් සහ එක දිගට උද්ඝෝෂණවල නිරත වී සිටි සමහර පුද්ගලයන්ට හෘදයාබාධ වැලඳුණු බව සහ ඒ හේතුවෙන් සමහරු මිය ගිය බවට මතයක් පසුගිය දිනවල අසන්න ලැබුණා. එසේ වීමට පුළුවන් ද?

හෘදයාබාධ හේතුවෙන් දවසකට ශ්‍රී ලාංකිකයන් විසි දෙනෙක් පමණ මිය යන බව වාර්තා වෙනවා. ඒත් ඒක වෙනදට ප්‍රවෘත්තියක් නොවෙයි. පෝලිම්වල හිටගෙන සිටින විට, ඔය සියයට විස්සෙන් එක්කෙනෙක් එතැන සිටින්න පුළුවන්. ඒ නිසා පෝලිම්වල හිටගෙන හිටිය නිසාම හැදුණා කියන්න අමාරුයි. හදවත් රෝගයක් තියෙන කෙනෙක් හිටගෙන සිටිද්දි ඉඳගෙන ඉන්නවාට වඩා ඇඟේ ශක්තිය වැය වෙනවා. ඒත් හෘදයාබාධය හැදුණේ ඒක නිසාමයි කියලා සියයට සියයක්ම කියන්න අමාරුයි. ඒ කෙනා ගෙදර හිටියත් මිය යන්න ඉඩ තිබුණා වෙන්න පුළුවන්.

එසේ නම් හෘදයාබාධයක් කියන්නේ මොකක් ද?

සරලව කිවුවොත් හෘදයාබාධයක් කියන්නේ හෘදයේ එක් කොටසක පේශිවලට රුධිරය ගමනාගමනය මද වීම නිසා සෛල මරණයට පත් වීමයි.

මේ සඳහා බලපාන ප්‍රධාන හේතු මොනවා ද?

හෘදයාබාධයක් ඇති වීමට බලපාන හේතු, පාලනය කරන්න පුළුවන් හේතු සහ පාලනය කළ නොහැකි හේතු වශයෙන් කොටස් දෙකක් දක්වන්න පුළුවන්. වයස එක හේතුවක්. වයසට යද්දි හෘදයාබාධ එනවා වැඩියි. ඒ වගේම පිරිමි අයට හෘදයාබාධ එන එක වැඩියි. ඒත් කාන්තාවන් සහ පිරිමින් අතර මේ වෙනස එන්නේ ආර්තවහරණය එන තුරු පමණයි. ආර්තවහරණයෙන් පස්සේ කාන්තාවන්ගේ සහ පිරිමින්ගේ හෘදයාබාධ අවදානම එකයි. කාන්තාවන්ගේ ඔසප් වීමත් සමඟ එන හෝමෝනවලින් හෘදයාබාධ හැදෙන එක අඩු කරනවා. ආරක්ෂාවක් සපයනවා. හැබැයි එය නතර වූවායින් පසු කාන්තා-පිරිමි වෙනසක් නැතුව හෘදයාබාධ අවදානම එක හා සමානව පවතිනවා. අනෙක් කාරණය, පවුලේ ඉතිහාසය. උදාහරණයක් වශයෙන්, පවුලේ පිරිමි කෙනකුට අවු 55ට කලින් හෝ ගැහැනු කෙනකුට අවු 65ට කලින් හෝ හෘදයාබාධයක් වැළඳී ඇත් නම්, ඒ පිළිබඳ අවධානයක් යොමු කරන්න ඕනෑ. අවුරුදු අසූවට ගිහින් හෘදයාබාධයක් හැදුණු කෙනකු මේ යටතට ගැනෙන්නේ නෑ. අපට මේවා වෙනස් කරන්න බැහැ.

ඒත් වෙනස් කරන්න පුළුවන් ඒවා තමයි ප්‍රධාන වශයෙන් තියෙන්නේ; දුම් පානය, අධි රුධිර පීඩනය, අධි කොලෙස්ට්‍රෝල්, දියවැඩියාව, තරබාරුකම වැනි දේ වගේම, ආතතියත් බලපානවා. තෙල්, සීනි කන එක වැඩි වුණාම, ව්‍යායාම අඩු වුණාම තමයි මේවා එන්නේ. මේ ටික පාලනය කර ගත්තොත් හෘදයාබාධයක් එන එක සියයට අසූවක්ම පාලනය කර ගන්න පුළුවන්.

ඒත් බොහෝ අය ආහාර පාලනය කරන්නෙත්, ලෙඩ රෝග ගැන සැලකිලිමත් වෙන්නේත් වයසට ගියාම නේද?

මෙය වැරැදි අවබෝධයක්. කුඩා වයසේ සිටම රුධිර නාලවල කොලෙස්ට්‍රෝල් තැන්පත් වෙනවා. පොඩි කාලෙදි අප ඒකට කියන්නේ fatty streaks කියලා. Atheromatous plaque කියන විශාල තත්ත්වයට පත් වෙන්නේ ඉන් පසුවයි. මෙය රුධිර වාහිනියේ ලේ ගමනාගමනයට ඇති ඉඩ අඩු කරනවා. හදිසි හෘදයාබාධයකදි ඇතරෝමා එකේ මතුපිට කවරය පුපුරා පළුදු වෙනවා. ඉන් පස්සේ ඒක උඩ විශාල ලේ කැටියක් හැදෙනවා. එවිට එතැනින් ඔබ්බට රුධිර ගමනාගමනය නතර වෙනවා. මෙයින් තමයි හෘදයාබාධයක් ඇති වෙන්නේ. අප ආහාර පාලනය කළ යුත්තේ අවසාන කාලයේ ඉඳලා නොවෙයි. කුඩා කාලයේ ඉඳලාම ආහාර ගැන සැලකිලිමත් විය යුතුයි. අද ළමයින්ගේ ජීවන රටාවත් වෙනස්. ක්ෂණික කෑමට හුරු වෙලා. වැඩි කාලයක් ගත කරන්නේ පරිගණක සමඟ. ව්‍යායාම නැහැ. සමහර ළමයි ගොඩක් මහතයි. ඔවුන්ගේ තියෙන්නේ උදරය මහත් වීම. (abdominal obesity)කොලෙස්ටරෝල් නිසා රුධිර වාහිනීවල ඇතිවෙන වෙනස්කම් පටන් ගන්නේ කුඩා කාලයේ ඉඳලා. මේ නිසා කුඩා අවදියේ ඉඳලාම තමන්ගේ ජීවන රටාව, සෞඛ්‍ය පුරුදු ගැන සැලකිලිමත් වෙන්න ඕනෑ.

හෘදයාබාධ අවදානමක් තියෙනවා කියලා කලින් දැන ගන්න පුළුවන් ද?

ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානයේ WHO risk charts එකක් අපට තිබෙනවා. ඊළඟ අවුරුදු දහය ඇතුළත අපට හෘදයාබාධයක් එන්න කොපමණ අවදානමක් තියෙනවද කියලා ඒ මඟින් බලන්න පුළුවන්. වයස, කාන්තා, පිරිමි බව, සීනි තිබෙනවා ද? කොලෙස්ට්‍රෝල් තත්ත්වය, අධි රුධිර පීඩනය, සිගරැට් බොනවාද? වැනි කරුණු මත ඔබගේ අවදානමත් මේ මඟින් බලන්න පුළුවන්. මෙහි අවදානම සියයට විස්සට වඩා වැඩියෙන් එනවා කියන්නේ, ඊළඟ අවුරුදු දහය ඇතුළත හෘදයාබාධයක් එන්න තියෙන අවදානම ගොඩක් වැඩියි කියන එකයි. සාමාන්‍ය වෛද්‍යවරයකු හමු වීමෙන් වුණත් මේ තත්ත්වය බලා ගන්න පුළුවන්. එවැනි අවදානමක් තියනවා නම්, කලින් කියූ සාධක ටික පාලනය කිරීම කරන්න පුළුවන්. වයස, ගැහැනු-පිරිමි බව වෙනස් කරන්න බැහැ. ඒත්, සීනි, කොලෙස්ටරෝල්, අධි රුධිර පීඩනය අඩු කරන්න පුළුවන්. සිගරැට් බීම නවත්වන්න පුළුවන්. ඒ සඳහා ව්‍යායාම කරන්න ඕනෑ. තෙල් කන එක අඩු කරන්න ඕනෑ. සමහර අයට ඇවිදින විට සහ ව්‍යායාම කරද්දි පපුවේ කැක්කුමක් වැනි ලක්ෂණ, හෘදයාබාධයකට පෙර ඇති වෙන්න පුළුවන්. ඒත් සමහර අයට, කිසිම රෝග ලක්ෂණයක් නැතිව ක්ෂණිකවම හෘදයාබාධයක් හැදෙන්නත් පුළුවන්.

සමහර අයට හෘදයාබාධයකට පෙර රෝග ලක්ෂණ ඇතිවෙන්නේ කොහොම ද?

කුඩා කාලයේ සිටම රුධිර වාහිනී බිත්තියක කොලෙස්ටරෝල් තැන්පත් වෙනවා. මේ ස්ථරය වටේට තව සෛල ඇවිත් කවරයක් වගේ හැදෙනවා. කල් යනනොට ක්‍රමයෙන් කොලෙස්ටරෝල් තැන්පතුව විශාල වෙනවා. ඒ සමඟම රුධිර නාලයේ ලේ ගමනට ඇති ඉඩ අඩු වෙනවා. උඩ කවරය හොඳට සෛල ඇවිත් බැඳිලා තිබේ නම්, එක්වරම මෙය පුපුරන්නේ නෑ. කල්තියා රෝග ලක්ෂණ එන්නේ මෙහෙම අයට. කාලයක් යන විට රුධිර නාලය අවහිර වෙලා තියෙන ප්‍රමාණය වැඩි වෙනවා. ඒත් ලේ ගමන් කරනවා. ලොකු ප්‍රශ්නයක් නෑ. ඒත් අප ව්‍යායාම කරන්න ගත්තොත් තව ගොඩක් ලේ අවශ්‍ය වෙනවා. මෙතැනින් එන ලේ ටික මදි වෙනවා. එවිට පපුව රිදෙනවා. පපුව බරයි වගේ. angina කියලා කියන්නේ ඒකටයි. ටික දුරක් ඇවිදගෙන යද්දි පපුව හිර වෙනවා. හැබැයි නැවැත්තුවොත් ඒ වේදනාව නැතිව යනවා. මෙය හෘදයාබාධයක පූර්ව රෝග ලක්ෂණයක්. රුධිර වාහිනියේ බිත්තිය හොඳට තියෙද්දි ලේ කැට හැදෙන්නේ නෑ. මෙතැන කුමන අවස්ථාවක හරි කඩතොලු වුණොත්, ඒ මත ලේ කැටයක් හැදෙන්න පුළුවන්. රුධිර වාහිනිය හොඳටම අවහිර වුණාම, ඉදිරියට ලේ ගමනාගමනය අඩාළ වීම නිසා හෘදයාබාධයක් හැදෙනවා.

සමහර අයට හෘදයාබාධ විවිධ ආකාරයෙන් බලපානවා නේද ?

හෘදයාබාධ වර්ග දෙකක් තියෙනවා. හෘදයේ බිත්තියේ සම්පූර්ණයෙන්ම සෛල මැරෙන එක තමයි ලොකු හාට් ඇටෑක් එකක් කියන්නේ. ඒ්කට අපි කියන්නේ ST EMI කියලා. තව සමහර ඒ්වා තියනවා එහිදී මුළු බිත්තියම මැරෙන්නේ නෑ. ඇතුළේ ටික විතරයි, එයට කියන්නේ NSTEMI කියලා. STEMI තත්ත්වයකට එවෙලේම ලේ කැට දිය වීමට දෙන ඉන්ජෙක්ෂන් හෝ stenting යන ක්‍රම ‌දෙකෙන් එකකින් ලේ ගමන් කිරිම යථා තත්ත්වයට ගත්තේ නැත්නම් හාට් එකේ පේෂි වවන්න විදිහක් නෑ. මේ සෛල ආයෙ වැවෙන්නේ නෑ .ඊට පස්සේ කරන ඔක්කොම ජාති කරන්නේ හාට් ඒකේ ඉතිරි පේශි ටික බේරාගන්න. NSTEMI තමයි, සුළු හාට් ඇටෑක් කියන්නේ. ඒවාට දෙන ‌‌ඖෂධ වෙනස්. ඒත් stent කරන්නත් පුළුවන්.

රුධිර වාහිනිවල බ්ලොක් තියනවාද කියලා angiogram එකකින් බලන්න පුළුවන්. බ්ලොක් තියනවා නම් මෙයට කල්තියා ප්‍රතිකාර කරන්න පුළුවන්. balloon එකක් දාලා ඇරල තියෙන එක තමයි stent එකක් දානවා කියන්නේ. ඒත් හැම එකටම stent දාන්න බැහැ. එහෙම බැරි විශාල නහරවලට තමයි බයිපාස් කරන්නේ. බ්ලොක් ඒක තියන තැන අනුව කරන්න පුළුවන් දේ වෙනස් වෙනවා. සමහරුන්ට බයිපාස් කරන්න වෙනවා, සමහරුන්ට stent දාලා හරි යනවා.

ඇතැම් අය කිසිම රෝග ලක්ෂණයක් නොපෙන්වා එක්වරම මිය යනවා. එහෙම වෙන්නේ කොහොම ද?

හදවතට රුධිරය සපයන රුධිර වාහිනි තුනක් තියෙනවා. බොහෝ විට, එකකින් (dominant vessle) හෘදයේ විශාල ප්‍රමාණයකට රුධිරය සපයනවා. මේ මේ ප්‍රධාන රුධිර වාහිනිය සම්පූර්ණයෙන් වැසුණොත් කෙනකු මරණයට පත් වෙන්න පුළුවන්. මීට අමතරව හෘදයේ ගැස්ම පාලනය කරන SA node එකට රුධිරය සපයන නාලය අවහිර වුණොත් හෘදයේ ගැස්ම වෙනස් වෙලා කෙනකු ක්ෂණිකවම මිය යෑමට පුළුවන්.

විවිධ අවස්ථාවලදි අපට හැදෙන පපුවේ කැක්කුම හෘදයාබාධයක් නිසාද කියලා දැනගන්නේ කොහොම ද?

විනාඩි පහකට අඩුවෙන් පවතින පපුවේ වේදනාවක් සාමාන්‍යයෙන් හාට් ඇටෑක් එකක් වීමට ඇති ඉඩ අඩුයි. නිකන් ඉන්නකොට හැදෙන සුළු සුළු පපුවේ කැක්කුම නෙවෙයි. මහන්සි වෙනකොට පපුවේ කැක්කුමක් එනවා නම් ඒ් ගැන අවධානය යොමු කරන්න ඕනෑ. පපුව ඇල්ලුවාම රිදෙනවා නම් ඒ්වා හාට් ඇටෑක් වෙන්න තියෙන ඉඩ ගොඩක් අඩුයි. හාට් එකට ලේ සැපයුම අවහිර වුණොත් විතරයි වේදනාවක් ඇති වෙන්නේ, ඇල්ලුවාට රිදෙන්න බෑ.

තමන්ට හාට් ඇටෑක් ඒකක් එන්න සම්භාවිතාවයක් තියනවා කියලා පරික්ෂා කළ යුතු වෙන්නේ මොන වෙලාවටද ?

ශ්‍රී ලංකාවේ සියයට අසූවක් මරණවලට හේතුව බෝ නොවන රෝග. ඒවා නවත්තන්න තමයි අපි මහන්සි වෙන්නේ. අවුරුදු 35ට වැඩි නම් හැමෝම අධි රුධිර පීඩනය, සීනි බලන්න ඕනෑ. බලලා එම වාර්තා සාමාන්‍ය නම් නැවත වතාවක් අවුරුද්දකින් බලන්න පුළුවන්. දැන් අලුතෙන් ලැබී තිබෙන උපදේශය නම් යම් රෝගියකු වෙන ලෙඩකට රෝහලකට ආවත් අවු 35ට වැඩි නම් රුධිර පීඩනය බලන්න කියලා. දියවැඩියාව, අධි රුධිර පීඩනය, කොලෙස්ට්‍රෝල් තියෙනවාද බලලා, තමන්ට හාට් ඇටෑක් එකක් එන එකේ සම්භාවිතාවය WHO risk charts එකෙන් බලන්න පුළුවන්. ඒ්කට තියන ඉඩකඩ වැඩි නම් ඒ අය ගොඩක් මහන්සි වෙන්න වෙනවා. මෙමඟින් හාට් ඇටෑක්වලට හේතු වෙන සාධක කල්තියා හඳුණාගෙන ප්‍රතිකාර කරන්න පුළුවන්.

මහන්සි වුණාම පපුව රිදෙනවා නම් සහ හාට් ඇටෑක්වලට අවදානම වැඩි කෙනෙක් නම් මූලික පර්යේෂණ දෙකක් කරන්න පුළුවන්. එකක් තමයි එක්සසයිස් ECG එක. මැෂින් එකක දුවලා බලන්න පුළුවන් හාට් එකට ලේ ගමන් තිරිමේ අඩුවක් තියනවා ද කියල. එවැනි තත්ත්වයක් ඇත්නම්, රුධිර නාලවල බ්ලොක් එකක් තියෙනවාද බලන්න Angiogram test කරන්න පුළුවන්. Angiogram විවිධ විධිවලින් කරන්න පුළුවන්. කලින් නම් නහරයක් හරහා වයර් එකක් ඇතුළු කර ඩයි එකක් යවලා තමයි Angiogram test කළේ. ඒක අපහසු “invasive” තත්ත්වයක් නිසා දැන් CT Quaranary Angiogram,cardiac MRI test වැනි නවීන ක්‍රම තියෙනවා හෘදයාබාධ තත්ත්වය බලන්න පුළුවන්.

සාමාන්‍ය ජනතාව මේ කරුණු සම්බන්ධයෙන් නො දැනුවත් හෝ නො සැලකිලිමත් ඇයි?

නොදැනුවත්කම නෙවෙයි තියෙන්නේ. දුම් පානය, තෙල් සහිත ආහාර, සීනි හොඳ නෑ කියලා ගොඩක් අය දන්නවා. ඒත් හාට් ඇටෑක් එකක් හැදෙනකම්ම ඉන්නවා ඒක පාලනය කරන්න. හැබැයි දැනගත යුතු දේ තමයි, හාට් ඇටෑක් එකක් ඇති වුණායින් පස්සේ සම්පූර්ණයෙන් හොඳ කරන්න අමාරුයි. එය වළක්වා ගන්න එක තමයි කරන්න තියෙන්නේ. ඒ්ක ගොඩක් අමාරු නෑ. නිරෝගී සෞඛ්‍ය රටාවකට හුරු වෙන එක තමයි ප්‍රධාන වශයෙන් කරන්න ඕනෑ. සිගරට් මත්පැන් හොඳ නැහැ. කොහොමත් බර අඩු කරගන්න ඕනෑ, අධික ලුණු, තෙල් භාවිතය හොඳ නෑ. එළවළු පලතුරු වැඩියෙන් කන්න ඕන. ඒ ටික කරන්න තමයි තියෙන්නේ.

වර්තමානයේ ශ්‍රී ලංකාවේ හෘදයාබාධ වැඩි බවක් පැවසෙනවා. විශේෂයෙන් බස්නාහිර පළාතේ?

කාලයත් සමඟ අපේ රටේ හෘදයාබාධ වැඩි වෙනවා. ඒකට හේතු දෙකක් තියෙනවා. එකක් තමයි අපේ ආයු කාලය වැඩියි. අවුරුදු හැටට වැඩි ප්‍රතිශතය වැඩි වේගෙන යනවා. අපේ රටේ මිය යන ප්‍රමාණය අඩුයි. ඒ් නිසා වැඩිහිටි ජනගහනය වැඩියි. හාට් ඇටෑක්වලට වයස එක සාධකයක් නේ. අනිත් එක තමයි අපේ ආහාර රටාව. කන්නේ ක්ෂණික කෑම, ව්‍යායාම නැහැ, යන්නේ වාහනවල, පරිගණකත් ඒක වැඩිපුර කාලයක් ගත ගත කරනවා. අපේ ජීවන රටාව සම්පූර්ණයෙන් වෙනස් වෙලා නිසා අපට හෘදයාබාධ ඇති වීමට ඇති ඉඩකඩ වැඩියි. ඒ වගේම විවිධ ප්‍රශ්න නිසා ආතතිය වැඩියි. 2000 වසර ඉඳලා ගත්තොත් හෘදයාබාධ ප්‍රමාණය වැඩියි. නමුත් මැරෙන ප්‍රමාණයත් අඩුයි. හේතුව, බෙහෙත් තියනවා, හාට් ඇටෑක් එකක් කලින් දැනගෙන වැළකෙන්න පුළුවන්.

හෘදයාබාධයක් කියලා දැනගත්තාම ඉක්මනින් කළ යුත්තේ කුමක් ද?

හාට් ඇටෑක් එකක් කාටවත් හංගාගෙන ඉන්න බෑ. හරියට පපුව මැද මිරිකනවා වගේ තද ගතියක් දැනෙනවා. වමනය යනවා දාඩිය දානවා, කැක්කුම දරාගෙන ඉන්න බෑ. එහෙම තියෙන කෙනෙකුට හාට් ඇටෑක් කියලා හිතනවානම් ඇස්ප්‍රින් පෙත්තක් දෙන්න පුළුවන්. එහෙම දුන්නට ප්‍රශ්නයක් නෑ. හොඳම දේ තමයි ළඟම රෝහලකට ඉක්මනින් යන එක. එතකොට අවශ්‍ය දේවල් ටික කරනවා. යන ඉක්මනයි මූලිකම. දෙන්න තියන පණිවිඩය තමයි ළඟම තියන රෝහලට පුළුවන් තරම් ඉක්මනට යන්න කියලා.

වර්තමානයේ තරුණ පිරිස රෝගවලට හාට් ඇටැක්වලට ලක් වෙනවා වැඩියි නේ ද?

අද අවුරුදු හතළිහේ සීමාවේ දි හාට් ඇටෑක් දකිනවා. අද හැමෝගේම ජීවන රටාව ගොඩක් වෙනස් වෙලා. ළමා කාලයේ සිටම ව්‍යායාම නෑ පරිගණකත් එක්ක වැඩිපුර කාලයක් ගත කරනවා, ආහාර රටාව වෙනස්. මේ නිසා පස්සේ හැදෙන්න තියන හාට් ඇටෑක් එක ඊට කලින් හැදෙනවා. මීට අමතරව, මත්ද්‍රව්‍ය භාවිතයත් හෘදයාබාධවලට බලපාන්න පුළුවන්.

ඇතැම් අය මෙම රෝගවලට දෙන බෙහෙත් නිසියාකාරව ගන්නේ නැහැ නේද?

ගොඩක් දෙනකුට බෙහෙත් දෙන්නේ තවත් හාට් ඇටෑක් එකක් එන වළක්වන්න. සමහර අය හිතනවා කලින් හාට් ඇටෑක් එකේ අමාරුව හොඳ වුණාම ආයෙ බේත් බොන්න ඕනෑ නෑ කියලා. එයාලගේ දැනුම වැඩි කරන්න ඕනෑ. එකපාර බේත් නවත්වන්නත් හොඳ නෑ. අධි රුධිර පීඩනයට බෙහෙත් ගන්න කෙනෙක් එක පාරට නවත්වලා රුධිර පීඩනය වැඩි වුණොත් එන ප්‍රතිඵල දරුණුයි. බෙහෙත් ගන්නකොට රුධිර පීඩනය පාලනය වුණාට එය නැවැත්තුවොත් ආයෙත් රුධිර පීඩනය වැඩි වෙනවා. දියවැඩියාවත් එහෙමයි. බෙහෙත් බොනකොට පාලනය වුණාට, බෙහෙත් නැවැත්තුවොත් නැවතත් සීනි වැඩි වෙනවා. මේ නිසා ‌ඖෂධ ගැනීමේ දි වෛද්‍ය උපදෙස් හරියටම පිළිපැදිය යුතුයි.

රසිකා එස්. රණවීර
සන්නිවේදන හා මාධ්‍ය ඒකකය
කැලණිය විශ්වවිද්‍යාලය